Toprak sıcaklığı, toprak oluşum
süreçlerinden bitki gelişimine kadar birçok kimyasal, fiziksel ve biyolojik
sürecin hızını belirleyen temel faktörlerden biridir. Toprak sıcaklığının
başlıca kaynağı güneş radyasyonudur ve bu enerji toprağın ısınmasını sağlarken
buharlaşma, iletim ve yansıma gibi süreçlerle de dengelenir. Toprak sıcaklığını
etkileyen faktörler iki ana grupta incelenir: (i) toprak yüzeyine gelen ısı
miktarı (güneş radyasyonu, arazi eğimi, enlem derecesi, bitki örtüsü, malçlama,
buharlaşma vb.), (ii) toprağın ısıyı depolama ve iletme kapasitesi (özgül ısı,
toprak rengi, nem, organik madde içeriği, tekstür ve hacim ağırlığı). Toprak sıcaklığı, biyolojik
aktiviteyi doğrudan etkileyerek mikroorganizmaların solunumunu, organik
maddenin ayrışmasını ve azot mineralizasyonunu düzenler. Düşük sıcaklıklarda
mikrobiyal aktivite ve besin dönüşümleri yavaşlarken, aşırı yüksek sıcaklıklar
makro organizmaların ölümüne yol açabilir. Ayrıca yüksek sıcaklık kil
minerallerinde dehidrasyona, kum parçacıklarında çatlamaya sebep olarak
tekstürel değişimlere neden olur. Bitkiler açısından toprak
sıcaklığı; çimlenme, kök gelişimi, besin elementi ve su alımı için kritik öneme
sahiptir. Her bitki türünün çimlenme için minimum, optimum ve maksimum sıcaklık
değerleri farklıdır. Optimum sıcaklık koşullarında kök su alımı ve besin
elementi alımı artarken, düşük sıcaklıklar suyun viskozitesini artırarak su ve
besin taşınımını zorlaştırır. Yüksek sıcaklık ise terlemeyi artırarak bitkide
stres oluşturur. Genel olarak 8–32 °C aralığı çoğu bitki için kök gelişimi
açısından uygun kabul edilmektedir. Toprak sıcaklığı yalnızca
fiziksel bir parametre değil, toprak ekosisteminin biyolojik aktivitesini,
kimyasal süreçlerini ve bitki büyümesini düzenleyen merkezi bir çevresel
faktördür. Bu nedenle tarımsal üretimde toprak sıcaklığının yönetimi
sürdürülebilir verimlilik için kritik bir öneme sahiptir.
Kitap Adı:
Toprak Bilgisi
Atıf Sayısı :
