Klasik Türk Edebiyatında Gıjgır- Ve Gajgaj Sözcüklerinin Ejderha İmgesiyle İlgisi
Anahtar Kelimeler
Klasik edebiyatta ejderha; aha, dumana,
şeytana, şairin kalemine, âb-ı hayâta, arife ve sevgilinin saçına benzetilir.
Bazen de beyitlerde ejder; asa, ateş, tecelli ve Tur Dağı gibi imgelerle
birlikte kullanılır. Şiirlerde yedi başlı, zehirli, timsah şekilli, başı ejder
vücudu aslan ve yılankavi olarak tasvir edilen ejderha bazen ayaklı ve kanatlı
bazen yılan gibi, kanatsız olarak hayal edilirken şekli ve yaradılışına ilişkin
bazı beyitlerde ise onun sesini ifade etmekte gıjgır- ve ejderha sözcüğü yerine
de bu sözcükten türediği anlaşılan gajgaj sözcüğü kullanılır. Makalede gıjgır-
ve gajgaj sözcüklerinin anlamları üzerinde duruldu. Eski Anadolu Türkçesi
dönemi metinlerinde sözcüklerin izleri aranırken gıjgır- sözcüğünün Tarama
Sözlüğü ve Derleme Sözlüğü’nün yanı sıra Türkçenin şivelerinde “Haykırmak,
bağırmak, yaygara koparmak, gürlemek, fışıltılı ses çıkarmak, haykırarak
saldırmak.” gibi anlamlara geldiği görüldü. Sonrasında klasik Türk edebiyatı
metinlerinde yer alan gıjgır- ve gajgaj sözcükleri tespit edildi. Hem
beyitlerde hem de bazı mensur eserlerde sözcüklerin ejderha imgesi ile bağlantılı
olduğu, ejderhanın haykırışını ifade etmek için gıjgır- sözcüğünün kullanıldığı
anlaşıldı. Tüm bu verilerden yola çıkarak gij ses taklidi sözcükten gır-
genişlemesiyle ortaya çıkan ve ses taklidi bir fiil olan gıjgır- / kıjgır- sözcüğünün
Klasik Türk Edebiyatı metinlerinde, daha ziyade ejderha sesi ile ilişkilendirildiği
sonucuna varıldı. Herhangi bir sözlükte yer almamakla birlikte “gıj-”dan türediği
düşünülen gajgaj sözcüğünün de tespit edilebilen tek beyitte ejderha anlamında
kullanıldığına karar verildi.
Kitap Adı:
Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Iii
Atıf Sayısı :
