Salmonella etkenleri kanatlı hayvanlar için konak adapte (S.
Gallinarum/Pullorum) ve konak adapte olmayan (diğer tüm non-tifoidal Salmonella
serotipleri) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kanatlı hayvanlara adapte olmuş
iki önemli hareketsiz Salmonella etkeni, Salmonella Pullorum ve Salmonella
Gallinarum kümes hayvanlarında önemli enfeksiyonlara neden olmaktadır. S. Pullorum,
civcivleri etkileyen akut sistemik bir hastalık olan Pullorum hastalığına, S.
Gallinarum, genellikle ergin tavukları etkileyen tavuk tifosuna neden
olmaktadır. Her iki hastalık da bildirimi zorunlu tavuk hastalıkları arasında
yer alan ve kanatlı sektöründe önemli ekonomik kayıplara neden olan
hastalıklardır. Salmonella serotipleri arasında yer alan ve hareketli
non-tifoidal Salmonella’lar olarak bilinen serovarlar paratifoid (PT) Salmonella’lar
olarak da adlandırılır. Daha geniş bir konak yelpazesine sahip olup, konak
spektrumu içerisinde sığır, domuz ve kümes hayvanları (tavuk, hindi, bıldırcın)
gibi çiftlik hayvanlarının yanı sıra sürüngenler ve pet hayvanları da
bulunmaktadır. PT Salmonella’lar kanatlı bağırsağında kolonize olarak
genellikle kontamine gıda ve su yoluyla insanlara bulaşır ve insanlarda gıda kökenli
“Salmonellozis” adı verilen hastalığa neden olur. Özellikle yumurta ve tavuk et
ürünleri, Salmonella türlerinin insanlara bulaşmasında kritik bir rol
oynamaktadır. Salmonella’lar vertikal ve horizontal (feko-oral) yollarla
bulaşır. Salmonella enfeksiyonlarında klinik bulgular spesifik değildir,
akut septisemiye neden olan diğer bakterilerin klinik bulgularına benzerlik
gösterir. S. Pullorum ile enfekte genç kanatlılarda genellikle
belirgin lezyonlar oluşmadan ölüm görülmektedir. Makroskobik bulgular arasında
kalp, karaciğer ve taşlıkta gri/beyaz nodüller ile hepatosplenomegali, sekumda
ve eklemlerde kazeöz, beyaz/sarı eksudat birikimi sayılabilir. Ergin
hayvanlarda belirgin lezyonlar görülmez, ancak yumurtalıklarda yangı, kalp ve
karın boşluğunda fibrinli eksudat görülebilir. S. Gallinarum’un neden
olduğu tavuk tifosunda ise akut olgularda ani ölümler gözlenirken, nekropside
karaciğer ve dalakta büyüme, yumurtalıklarda yangı ve bağırsaklarda hemoraji
gözlenebilir. PT Salmonella enfeksiyonlarında ise civcivlerde ve kümes
hayvanlarında septisemi sonucu yüksek mortalite ve az sayıda patolojik lezyon
gözlenir. Yumurtadan yeni çıkmış hayvanlarda omfalitis ve yumurta kesesi
yangısı belirgindir. Hastalığın klinik seyri uzadığında bağırsaklarda mukoza
nekrozu ve enteritis ile özellikle sekumda sarı/beyaz renkli kazeöz eksudat
birikimi izlenir. Karaciğer, dalak ve böbrek büyümüştür, karaciğerde iğne ucu
büyüklüğünde, hemorajik nekroz odakları vardır. Başarılı bir Salmonella
spp. kontrolü damızlık sürü düzeyinde sıkı biyogüvenlik önlemlerinin alınması,
pozitif sürülerin ayıklanması ve aşılama ile mümkündür.
Kitap Adı:
Enfeksiyöz Kanatlı Hayvan Hastalıkları
Atıf Sayısı :
