Yerleşme Coğrafyası: Yerleşmenin Tanımı, Dağılışı, Sınıflandırılması Ve Özellikleri
Anahtar Kelimeler
Barınmak, ya da belirli bir faaliyeti sürdürmek amacıyla bir
saha üzerinde inşa edilmiş, bir veya birden fazla sayıda meskenden oluşan
kümeye yerleşme denir. Bu terim, ilk kez 1928 yılında Uluslararası Kahire
Kongresi kararları ile coğrafya ilmine girmiştir. Ancak, terimin Türk kültür
tarihindeki yeri Orta Asya Türk toplumları ve Türkçesine dayanacak kadar eskidir.
Yerleşme Coğrafyası; insanların yeryüzündeki yerleşim faaliyetlerini,
yaşadıkları yerleşim alanlarını ve bu alanlarda inşa ettikleri konutların
özelliklerini, coğrafyanın temel ilkelerine bağlı kalarak inceleyen ve
sonuçlarını bir sentez olarak ortaya koyan beşeri coğrafyanın bir dalıdır. Karaların
yerleşilmiş ya da yerleşilebilir bölgelerine karşılık, bazı sahalar ise
yerleşim dışı kalmıştır. Deniz ve okyanuslar, kutup bölgeleri, dağlık kesimler
(yükselti), çöller (kuraklık), bataklık alanlar, ormanlar vb. yaşamayı
güçleştiren şartların bulunduğu yerler, yerleşmeyi engelleyen ya da sınırlayan
alanlardır. Bu bölgeler, meteoroloji ve bilim istasyonları, maden çıkarımı ve
askeri üsler dışında genelde devamlı yerleşmeye kapalıdır. Buna karşılık iklim
şartlarının insan yaşamını güçleştirmediği yerüstü ve yeraltı kaynaklarına
sahip alanlar, ulaşımı engellemeyen jeomorfolojik üniteler, verimli topraklara sahip
ovalar, plato ve depresyon alanları, kısaca insan hayatını kolaylaştırıcı
nitelikte olan bölgelerde yerleşme alanları yoğunluk kazanmıştır. Bütün bunlar
dikkate alındığında, Kuzey Yarım Küre’de yerleşmenin kuzey sınırı 70- 80 o
kuzey enlemlerini, Güney Yarım Küre’de ise hemen hemen 55-56 o güney (Deception
adası ve bazı adalar hariç) enlemlerini bulmaktadır. Yerleşme yerinin
belirlenmesinde etkili olan faktörlerin başında; su, zemin şartları, bakı,
ekonomik faaliyet alanı ve ulaşım, güvenlik vs. gibi fiziki ve beşerî faktörler
gelmektedir. Yerleşmeler; büyüklükleri, şekilleri, konumları, yaşları,
işlevleri, sahip olunan evlerin inşa malzemeleri ve kültürel özellikleri,
yerleşme tarzı ile ekonomik faaliyetler arasındaki ilişkiler ile yararlanmadaki
süreleri açısından sınıflandırılabilirler. Yerleşmeler kır (kırsal), kasaba ve
şehir yerleşmeleri olarak sınıflandırılır. Kır yerleşmeleri de devamlı
(sürekli) ve dönemlik (geçici) olarak ayrılır.
Kitap Adı:
Beşeri Ve Ekonomik Coğrafya
Atıf Sayısı :
