Kemo-beyin: Kemoterapi Kaynaklı Bilişsel Bozukluk
Anahtar Kelimeler
Kanser tedavisinde sıklıkla kullanılan kemoterapi, hastaların yaşadığı bir dizi yan etkiye neden olmaktadır. Bunlar arasında bulantı, kusma, ishal, ağrı, yorgunluk ve anemi gibi belirtiler yer almaktadır. Ayrıca kemoterapi, beyin yapısında ve fonksiyonlarında çeşitli bilişsel bozukluklara ve değişikliklere yol açabilmektedir. Bu durum, hastaların hafızasında bozulma, öğrenme güçlüğü, konsantrasyon eksikliği, akıl yürütme işlevlerinde azalma ve dikkat becerilerinde düşüş gibi sorunlara neden olabilmektedir. Kemoterapiye bağlı bilişsel bozulma, kanser kemoterapisi alan hastaların %17-75'inde görülebilmektedir. Bu bilişsel sorunlar sadece kemoterapinin nörotoksik etkilerinden kaynaklanmamaktadır. Kanser hastalığının ve kemoterapinin merkezi sinir sistemi üzerindeki etkileri, hormonal etkiler, psikososyal faktörler gibi çeşitli mekanizmalarla ilişkilidir. Ayrıca stres, anemi, östrojen ve sitokinler, inflamasyon, kalıtsal genler ve radyoterapi gibi faktörler de bilişsel işlevselliği etkileyebilmektedir. Kemobeyin olarak adlandırılan bu durumun altında yatan moleküler ve hücresel mekanizmalar tam olarak bilinmemektedir, ancak DNA hasarı, inflamasyon, hücresel onarımdaki değişiklikler, mitokondri fonksiyonlarındaki bozukluklar, apoptotik hücre ölümleri ve nörotransmitter seviyelerinde değişiklikler gibi biyolojik mekanizmaların rol oynadığı düşünülmektedir. Ayrıca yapılan genetik çalışmalarda, ApoE ve COMT genotiplerinin bilişsel fonksiyonlarla ilişkili olduğu ve kemoterapinin yol açtığı toksisiteye karşı dayanıksızlığı etkileyebileceği belirtilmektedir. BDNF geninin polimorfizmlerinin ise kemoterapinin toksik etkilerine karşı nöroproteksiyon sağlayabileceği düşünülmektedir.(AI)
Atıf Sayısı :
