Toprak havası, toprak gözeneklerinin su ile dolmayan kısmında bulunan gaz fazı olup, bitki kökleri ve toprak organizmalarının yaşamını sürdürebilmesi için kritik öneme sahiptir. Atmosfer havasına benzese de bileşimi, biyolojik aktivite, toprak nemi, sıkışma durumu, difüzyon ve drenaj koşulları gibi faktörlere bağlı olarak önemli farklılıklar gösterir. Toprak havasının temel bileşenleri azot (N₂), oksijen (O₂) ve karbondioksit (CO₂) olup, daha düşük oranlarda metan (CH₄), hidrojen sülfür (H₂S) ve su buharı da bulunabilir. Bitki kökleri ve mikroorganizmaların aerobik solunumu sonucu oksijen tüketilirken karbondioksit açığa çıkar; bu nedenle toprak havasında O₂ oranı genellikle atmosferdekinden düşük, CO₂ oranı ise daha yüksektir. Toprak havasının miktarı ve bileşimi; toprağın nem içeriği, organik madde düzeyi, bünye ve strüktürel özellikleri, mikroorganizma faaliyeti ve drenaj koşulları tarafından belirlenir. Aşırı suyla doygun veya sıkışmış topraklarda gaz değişimi kısıtlanır, oksijen difüzyonu yavaşlar ve anaerobik koşullar oluşur. Bu durum bitki köklerinde asfiksiye yol açarak enerji üretimini sınırlar, su ve besin elementlerinin (özellikle K, N ve P) alımını engeller, hormonal dengeleri bozar ve büyümede ciddi gerilemelere neden olur. Uzun süreli oksijen yetersizliği, bitkilerde fizyolojik stres, toksik metabolit birikimi ve verim kayıpları ile sonuçlanır. Toprak havası yalnızca kök solunumu ve mikrobiyal süreçler için değil, aynı zamanda toprak verimliliğini belirleyen fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkileşimlerin devamlılığı açısından temel bir faktördür. İyi havalanmış toprak, sağlıklı bitki gelişimi, sürdürülebilir üretim ve ekosistem işleyişi için vazgeçilmezdir.