Bu çalışma, Orta Aras Havzası'nın Anadolu paydaşlarında göçebelik, yollar ve güzergahlar üzerine yapılan araştırmaları ele almaktadır. Kars, Iğdır ve Ağrı illerinde gerçekleştirilen yüzey araştırmalarına dayanarak, bölgenin bugünkü ekonomik modeline dayanan çeşitlilik yaşadığı gözlemlenmiştir. Bu gözlemler ve araştırmalar sonucunda, mevcut arkeolojik merkezleri daha doğru bir şekilde tanımlamak için eski yaşam modeli ve bugünkü kültürel miras arasında benzerlikler kurulmaya çalışılmıştır. Transhümanist ve göçebe gruplar temel alınarak, günümüz arkeolojik merkezlerinin coğrafi konumları ve hangi kültür grubuna ait oldukları belirlenmeye çalışılmıştır. Ancak, bu çalışmada konunun kurgusu Orta Tunç Çağı-Aras Boyacılar Kültürü tarafından şekillendirildiği belirtilmelidir. Bununla birlikte, Erken Tunç Çağı ve Erken Demir Çağı ile ilgili arkeolojik merkezlerle daha iyi bir şekilde anlaşılması için bir benzetme yapılmıştır. Dönemler arasındaki karşılaştırma, bir konunun doğrulanması açısından da çok önemlidir. Pastoral yaşam çerçevesinde transhümanist gruplar yerleşik yaşam modelini benimserken, göçebe gruplar büyük hayvanlara bakabildikleri başka bir coğrafyada hayatta kalmışlardır. Ancak burada vurgulanan, hangi arkeolojik merkezin hangi kültüre ait olduğu ve savunma yapıları gibi yapıları kale ve kulübe gibi isimlerle anmaktır. Yüzey araştırmalarımızda gözlemlediğimiz arkeolojik merkezler, öncelikle yerleşim stratejisi ve tipoloji bağlamında kategorize edilmiştir. Daha sonra, transhümanist ve göçebe grupların yerleşim örnekleri verilmiş ve kullandıkları coğrafyanın yolları anlatılmıştır. Çalışmanın ana teması, havzanın kırılgan coğrafyasına paralel olarak nasıl bir mimari ve kültürel dağılımın hangi yollar ve güzergahlar üzerinden gerçekleştiğidir.(AI)