Bu bölümde, klinik ve teşhis açısından önemli olan non-protein azot içeren bileşiklerin indekslerinin klinik uygulamadaki önemi üzerinde durulmaktadır. Kan ve plazmadaki non-protein azot içeriği neredeyse aynıdır ve 25-35 mg/100 ml'dir. Kanın non-protein azotu üre azotu (%50), amino asitler (%25), ergotionin (%8), kreatin (%5), ürik asit (%4), kreatinin (%2.5), amonyak, indikan (%0.5) ve diğer non-protein azot içeren maddeler (polipeptitler, nükleotitler, nükleozitler, glutatyon, bilirubin, urobilin, kolin, histamin ve diğerleri) içerir. Bu nedenle, kanın non-protein azotu, basit ve karmaşık proteinlerin metabolizması sonucu oluşan atık ürünlerin azotunu içerir. Non-protein azotunun konsantrasyonu kan içinde önemsiz şekilde değişir ve öncelikle diyetle alınan protein miktarına bağlıdır. Birkaç patolojik durum ve hastalık, kanın non-protein azot seviyesinin yükselmesine neden olur. Bu duruma azotemi denir. Azotemi, oluşum nedenlerine bağlı olarak retansiyon veya üretken olabilir. Retansiyon azotemi, normal alım durumunda bileşiklerin yetersiz atılımı sonucu oluşur. Retansiyon azotemi, böbrek veya ekstrarenal olabilir. Böbrek retansiyon azotemisinde, böbreğin zayıf atılım fonksiyonu nedeniyle kan içindeki dinlenme azotunun konsantrasyonu artar. Retansiyon böbrek azotemisinde dinlenme azotunun keskin bir şekilde artması genellikle üre nedeniyle gözlenir. Bu durumlarda, normal koşullarda %50 olan non-protein azotunun %90'ından üre azotu sorumludur. Bu tür azotemi, glomerülonefrit, amiloid kontrakte böbrek, piyelonefrit, renal tüberküloz ve bazı diğer hastalıklarda görülür. Ekstrarenal retansiyon azotemisi, ciddi dolaşım yetmezliği ve düşük kan basıncı nedeniyle oluşabilir. Bu tür azotemi ayrıca yoğun kanama, travmatik şok, konjenital kalp hastalıkları ve diğer hastalıklarda da gözlenir. Ekstrarenal retansiyon azotemisi genellikle böbrekte idrar akışının oluşumundan sonra blokaj sonucu oluşur ve mesane tümörü, prostat bezinin hipertrofisi nedeniyle üretranın sıkışması ve bazı diğer patolojik durumlarda bulunur. Üretken azotemi, doku proteinlerinin yoğun parçalanması sonucu kan dolaşımına fazla miktarda azot içeren maddelerin salınmasıyla oluşur. Böbrek fonksiyonu genellikle etkilenmez. Üretken azotemi, kakeksi, lösemi, yaygın yaralar, enfeksiyonlar, barsak tıkanıklığı ve bazı diğer patolojik durumlarda görülür. Azotemi sıklıkla karışıktır. Bu durumlarda, üretken azotemi ile retansiyon azotemisini ayırmak zordur.(AI)